FRETILIN No PD Konkorda Remodela Membrus Governu Bloku Koligasaun

Img. Src.: umafukun.com

Jornal Timor Post

Kuarta-feira, 09 Janeiru 2013

“Deputadu FRETILIN Ho PD Konkorda PM Xanana Halo Remodelasaun”

Husi Uma Fukun Parlamentu Nasional (PN), Deputadu husi Bankada Opozisaun, FRETILIN, Inacio Moreira, konsidera membru Governu barak mak laiha kapasidade maibe kontinua okupa fatin iha V Governu Konstitusional.

“Haree husi referensiade faktu ne’ebe membrus governu sira hatudu ona, ha’u hanon diak liu PM tenki halo remodelasaun ba iha gabinete bloku nian, nune’e bele tau duni ema ne’ebe iha responsablidade para halo servisu ho diak, maibe ne’e dezafiu ba PM Xanana Gusmao,” dehan deputadu Inacio Moreira ba TP iha PN, Tersa (08/1).

Entertantu, iha tempu hanesan, deputadu husi bankada Partidu Demokratiku Virgilio Hornai, hateten, remodelasaun depende ba Primeiru Ministru Xanana Gusmao, tanba nia hanesan Xefe Governu, karik ida ne’e akontese duni, PM Xanana tenki koordena ho membru Bloku Koligasaun sira antes foti desizaun.

“Pessoal ba hau, konkorda PM Xanana halo remodelasaun, nune’e, hasai tiha membru governu ne’ebe laiha kapasidade, maibe, antes situasaun nee akontese, PM Xanana tenki koordena ho bloku koligasaun sira para bele salva guarda nasaun,” Hornai hatutan.

Tinan 5 Hahu Husi 2010 Labarik Ho Malnutrisaun Aumenta 45.3%

Image src: timorlorosaenacaodiario.blogspot.com

Jornal Independente
Kuarta-feira, 09 Janeiru 2013

“Numeru Ki’ak Iha TL Sa’e 49%”

Deputadu husi Bankada Opozisaun iha Parlamentu Nasional no organizasaun naun Govermental balun lamenta tebes ho rejultadu peskiza husi Dirasaun Nasional Statistika, Ministeriu Financas, iha tinan 2012, identifika numeru ema kiak iha rai laran sei kontinua aumenta ho nia pursentu 49.

Deputadu husi Bankada FRETILIN, Estanislau da Silva, lamenta durante mandatu Governu AMP gasta osan Billiaun Dolar Amerikanu maibe laiha mudansa barak iha seitor hotu-hotu.

Problema Edukasaun, Saude, Agrikultura no seitor seluk iha areas remotas laiha mudansa signifikativu.

“Ita atu rezolve problema Edukasaun la’os fo deit bolsu estudu, ne’e nudar parte ida husi Edukasaun. Ita presija hadia kondisaun eskola hotu iha teritoriu tomak, depois hasa’e kapasidade mestre sira mak ita foin bele hadia seitor Edukasaun iha rai laran,” hateten Estanislau ba Jornalista, Tersa (08/01).

Nia hatutan, durante tinan 5 kotuk, Governu AMP ne’ebe lidera husi Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao konsege gasta osan kuaze Billiaun 4 dolar Amerikanu.

“Maibe, ita lahetan mudansa signifikativu wainhira lao ba area remotas sira iha rai laran, iha semana kotuk liu ba hau ba Viqueque to’o ne’e ba hare’e uma a’at sira ne’ebe hetan sunu husi Pro-Indoensia iha tinan 1999 to’o ohin loron sei hamriik metin iha ne’e. Ida ne’e, hakarak halo ita hakarak hatene tuir osan ne’ebe durante ne’e governu gasta ne’e ba iha ne’ebe,” nia hateten.

Nia dehan, numeru kiak ne’e identifika liu husi piskiza ho metodu intervista populasaun iha teritoriu tmak nuudar reprezetante ema kiak sira seluk iha rai laran.

Iha intervista ne’e husu kona ba rendimentu populasaun nian loron-loron, asesu ba edukasaun, saude, agrikultura inklui tipu ka menu han hemu loro-loron.

Rejultadu ikus, dehan eis Primeiru Ministru ne’e katak, diresaun Statistika Nasional konsege rejista ema kiak hamutuk porsentu 49 mak moris iha lina pobreza nia okos ho sira nia rendimentu loron-loron 0.80 centavos, inklui hamutuk ema ho 75% mak laiha servisu.

Kritika ne’e hanesan mos mai husi, organizasaun naun-govermental balun katak, durante mandatu AMP fakar osan barak maibe lahalo mudansa signifikativu ba politika hamenus kiak.

Peskizador organizasaun naun-govermental (ONG) La’o Hamutuk (LH), Juvinal Dias, hateten, durante mandatu Governu AMP lakonsege reliza nia planu hodi hatun numeru kiak iha Timor-Leste tanba rezultadu peskiza hatudu ema hamutuk porsentu 49 iha rai laran mak sei moris iha kondisaun kiak nia laran.

“Ita nia Governu dehan Timor-Leste hetan kresimentu ekonomia double digit ka 12%, maibe ami La’o Hamutuk lafiar, tanba lakondis ho numero kiak ne’ebe kontinua aumenta,” hateten Piskizador La’o Hamutuk (LH) Juvinal Dias ba Independente liu husi via telefone, Tersa (08/01).

Juvinal hatutan, durante tinan hirak nia laran Governu Timor-Leste gasta osan mina tasi Timor ba area ne’ebe la fo benefisiu diretamente ba ema ki’ak sira iha rai laran.

Ijemplu iha tinan 2012, governu gasta osan kuaze rihun U$283 ba Oliu Pezadu, tinan 2011 gasta osan kuaze rihun U$400 resin, maibe rejultadu ba povu ita ladun hare’e.

Entertantu, dadus husi Banku Mundial husi tinan 2010 hatudu 45.3% labarik sira manus husi tinan 5 mai kraik hetan ataka malnutrisaun.

Nune’e mos indeks ONU nian ba dezenvolvimentu humanitaria hatudu Timor-Leste hatu'ur iha 147 kompara ho nasaun hamutuk 187.

Relatoriu husi AUSAID identifika ema hamutuk porsentu 40 mak dezempregadu, laiha servisu no dadus husi ONU hatudu katak, hamutuk numeru 6.5 ba kada feto foinsae sira.

Nune’e mos, Rejultadu peskija husi organizasaun naun-govermental (ONG) Forum Tau Matan (FTM) identifika, maioria populasaun iha Timor-leste hamutuk 70% mak sei hela iha uma ne’ebe laiha kondisaun diak no hetan ameasa atu sai nain ba rai pedasku ida.